Εδώ και καιρό, πολλά λέγονται, πολλά ακούμε, πολλά συμβαίνουν σε εμάς ή δίπλα μας και εμείς τα παρακολουθούμε σαν να είναι μία ταινία με στοιχεία δράματος και περιπέτειας . Τα συζητάμε, τα σχολιάζουμε και τα βιώνουμε με έναν πολύ παράδοξο τρόπο. Στεναχωριόμαστε, αγχωνόμαστε, απελπιζόμαστε, θυμώνουμε, αλλά τελικά πολύ πειθήνια υπακούμε στους κανόνες που μας ορίζουν κάποιοι τρίτοι, θέλοντας να μας πείσουν πως είναι για το γενικό καλό μας.
Πως δημιουργείται όμως, όλη αυτή η κατάσταση;
Ας δούμε λοιπόν, πως ξεκίνησε. Ένας καταιγισμός πολυσύνθετων πληροφοριών και δυσοίωνων μηνυμάτων για την πορεία μας, προσωπικά ως άτομα αλλά και ως κοινωνία, μπαίνει μέσα στο σπίτι μας, μέσα από το στόμα διαφόρων που εικάζουν, προβλέπουν, σχολιάζουν την κατάσταση με όρους άγνωστους σε εμάς, μέχρι πρότινος και με μία γλώσσα που προσπαθούμε να ερμηνεύσουμε και να αποκωδικοποιήσουμε. Τι λένε άραγε; Το κάνουν για να μας πληροφορήσουν; Να μας ενημερώσουν; Να μας βοηθήσουν; Γιατί δεν χρησιμοποιούν απλά λόγια που να τα καταλαβαίνει το ευρύ κοινό, που κυμαίνεται από το παιδί που προσπαθεί να καταλάβει την κατάσταση που έχουν βρεθεί ξαφνικά οι γονείς του μέχρι τον παππού, ο οποίος είναι κάτοικος ενός μικρού χωριού;
Πολλοί, με πρόφαση πως θέλουμε να είμαστε καλά ενημερωμένοι, έχουμε γίνει κάτι σαν εξαρτημένοι, που χρειαζόμαστε καθημερινά τη δόση μας, ακούγοντας τα νέα, που επαναλαμβάνουν με τον ίδιο γλαφυρό και φορτισμένο συναισθηματικά λόγο.
Κάποιοι άλλοι πάλι, αρνούμενοι να συμμετέχουν σε όλο αυτό το παιχνίδι, βγαίνουν εντελώς εκτός παιχνιδιού, αποφεύγοντας πεισματικά όποια επαφή με ειδήσεις, πληροφόρηση και συζήτηση σχετικά.
Είτε λοιπόν, με τον τρόπο της παράδοσης, είτε με τον τρόπο της άρνησης μιας κατάστασης, όλοι σκεφτόμαστε και νιώθουμε αρνητικά. Το ζητούμενο είναι πως οι περισσότεροι, αν όχι όλοι, αργά, αλλά σταθερά νιώθουμε απελπισία, είτε σε ατομικό, είτε σε συλλογικό επίπεδο. Απελπισία, που δεν γνωρίσουμε συνειδητά, εάν την νιώθουμε ως συνέπεια των δικών μας προσωπικών πράξεων ή με έναν έμμεσο, υπόγειο και πλαισιωμένο διαφορετικά τρόπο, μας επέβαλλαν, να νιώθουμε.
Και αυτό γιατί;
Ο λόγος είναι πως συνήθως η απελπισία συνοδεύεται και από το συναίσθημα του φόβου, της ανασφάλειας, της θλίψης, της απόγνωσης. Μας κάνει να πιστεύουμε πως είμαστε αδύναμοι, ανήμποροι, αβοήθητοι, χάνουμε την εκτίμηση του εαυτού μας. Θεωρούμε πως όσα και αν κάνουμε, δεν θα αλλάξει κάτι στην κατάσταση. Υπάρχει φόβος για το σήμερα, για το αύριο, συναισθηματική κόπωση, παραίτηση από όποια προσπάθεια. Όλα τα παραπάνω μπορούν να οδηγήσουν στην μαθημένη αβοηθησία.
Τι είναι όμως, η μαθημένη αβοηθησία;
Είναι τρόπος σκέψης;
Είναι απόρροια ψυχικών δυσκολιών;
Είναι μία συναισθηματική κατάσταση;
Δεν είναι απλώς μία κατάσταση, δεν απλώς μία μια απαισιόδοξη στάση.
Αυτό που ονομάζουμε μαθημένη αβοηθησία είναι ένα ισχυρό συναίσθημα, που έχει αντίκτυπο σε όλη τη συμπεριφορά του ανθρώπου και τον επηρεάζει καθολικά. Είναι ένας όρος που χρησιμοποιήθηκε πρώτα από τον ψυχολόγο – ερευνητή Martin Seligman, to 1967, ο οποίος προσπάθησε μέσα από ένα πείραμα να περιγράψει την συναισθηματική κατάσταση που είχαν περιέλθει τα υποκείμενα και έμοιαζε με τα συμπτώματα που έχει η χρόνια κλινική κατάθλιψη.
Πως μπορεί όμως κάποιος να αποκτήσει τη μαθημένη αβοηθησία;
Οι αιτίες μπορεί να βρίσκονται στην παιδική ηλικία ενός ατόμου, στο οποίο δεν υπήρχαν σαφή όρια, κανόνες και συνέπειες και άρα δεν έμαθε πως μπορεί να ορίζει και να έχει τον έλεγχο των καταστάσεων. Ακόμα, σε περιπτώσεις που ένα άτομο έμαθε να ζει σε ένα ασαφές και ασταθές περιβάλλον, που όλα τα πρόσωπα αναφοράς και τα συναισθήματα του μεταβάλλονταν απότομα. Επιπλέον, όταν ένα άτομο μεγάλωσε σε ένα υπερπροστατευτικό περιβάλλον, στο οποίο όλα του δόθηκαν απλόχερα και χωρίς κόπο, άρα δεν του δόθηκε η ευκαιρία να νιώσει προσμονή, υπομονή για κάτι που επιθυμεί και απογοήτευση για κάτι που χάνει. Επιπλέον, σε περιπτώσεις που ένα άτομο που έζησε σε ένα δύσκολο περιβάλλον γεμάτο δύσκολες εμπειρίες και βιώματα.
Ξεπερνιέται;
Είναι επίκτητη, είναι κάτι που μαθαίνεται, άρα κάτι από το οποίο μπορούμε να αποδεσμευτούμε. Χρειάζεται υπομονή, επιμονή και προσπάθεια. Είναι σημαντικό να στραφούμε προς τον εαυτό μας, να δούμε ότι κρύβουμε δύναμη, μοναδικά χαρακτηριστικά που αν τα χρησιμοποιήσουμε κατάλληλα, μετατρέπονται σε πλεονεκτήματα.
Είναι καλό να καταλάβουμε πως μπορούμε να ορίσουμε οι ίδιοι τη ζωή μας, σύμφωνα με τις επιθυμίες μας, προσαρμοσμένες πάνω στα δεδομένα που μεταβάλλονται.
Χρειάζεται να στρέψουμε το βλέμμα μας, από την μόνο αρνητική οπτική προς την θετική. Μπορούμε να βρούμε την ουσία σε καταστάσεις, σε πρόσωπα, σε συναισθήματα και εμπειρίες που μέχρι πρότινος φαινόντουσαν άνευ σημασίας για εμάς.
Βήμα – βήμα χρειάζεται να αποκτήσουμε την αυτοεκτίμηση μας, να πιστέψουμε στον εαυτό μας και να αρχίσουμε να έχουμε ελπίδα και να δημιουργούμε ευκαιρίες να νιώσουμε ευτυχία.
Άλλωστε η ευτυχία και η πληρότητα εξαρτώνται από έμας, είναι προσωπική μας δουλειά και υποχρέωση προς τον εαυτό μας, δεν μας δίνονται μόνο απ’ έξω και δεν τα περιμένουμε μόνο από τους άλλους.