Είναι κάποιες φορές που οι άνθρωποι πιάνουν τον εαυτό τους , να χτυπάνε ξύλο για να μη συμβεί κάτι κακό, να αποφεύγουν μία μαύρη γάτα, γιατί φέρνει γρουσουζιά, να σκέφτονται μήπως ξέχασαν κάποια ηλεκτρική συσκευή αναμμένη, αν κλείδωσαν φεύγοντας από το σπίτι ή να περνάει από το μυαλό τους μία κακή σκέψη για τον εαυτό τους ή για κάποιον άλλον. Όλα τα παραπάνω όμως, δεν είναι αρκετά για να αποτελέσουν συμπτώματα της Ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.
Ένα άτομο υποφέρει από Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, όταν τα συμπτώματα είναι τόσα, ώστε να καταλαμβάνουν πολύ μεγάλο μέρος της καθημερινότητας του, να περιορίζουν τη λειτουργικότητα του και τελικά να δυσχεραίνουν την ποιότητα της ζωής του.
Συγκεκριμένα, η Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ανήκει στις αγχώδεις διαταραχές και χαρακτηρίζεται από ιδεοληψίες ή ψυχαναγκασμούς ή και τα δύο μαζί.
Ιδεοληψίες
Πρόκειται για επίμονες, ανεπιθύμητες και ενοχλητικές ιδέες, αναπαραστάσεις και παρορμήσεις που εισβάλλουν στη σκέψη του ατόμου και είναι του πολύ δύσκολο να τις αγνοήσει ή να τις διώξει .
Αναγνωρίζει ότι αυτές οι σκέψεις του ανήκουν, παρόλα αυτά, δεν τις προκαλεί ηθελημένα, και αντ” αυτού, τις θεωρεί παράλογες και συνήθως έρχονται σε απόλυτη αντίθεση με τις πεποιθήσεις του.
Τύποι ιδεοληψιών:
• Η ανησυχία και ο φόβος για κάποιο αντικείμενο ή κατάσταση, που εισβάλλουν στη σκέψη κατά ένα επαναληπτικό και στερεότυπο τρόπο, ανεξάρτητα από την παρουσία ή την απουσία του φοβογόνου αντικειμένου ή κατάστασης. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν γίνεται να αποφευχθούν με διάφορες τακτικές, όπως οι φοβίες.
Παραδείγματα: μικρόβια, βρωμιά, ο κίνδυνος μόλυνσης, οι αρρώστιες, ο θάνατος .
• Η ακούσια επίμονη σκέψη μιας λέξης, ενός αριθμού ή μίας ιδέας, που προκαλεί μεγάλο άγχος και αμφιβολίες. Το άτομο για να κατευνάσει το άγχος του οδηγείται σε συνεχείς επαληθεύσεις, οι οποίες έχουν παροδικό μόνο αποτέλεσμα.
Παραδείγματα: οι αμφιβολίες για το αν κλείδωσε την πόρτα, αν άφησε τις ηλεκτρικές συσκευές αναμμένες, αν προκάλεσε κάποια βλάβη ή ατύχημα σε κάποιον.
• Οι ακούσιες σκέψεις και εικόνες με ανήθικο ή ανάρμοστο περιεχόμενο. Το άτομο φοβάται πως αυτές οι σκέψεις του μπορεί να γίνουν πραγατικότητα.
Παραδείγματα: ιερόσυλες και βλάσφημες σκέψεις μέσα στην εκκλησία, ανάρμοστες και απαγορευμένες σεξουαλικές πράξεις (π.χ. παιδοφιλία, αιμομιξία), σκέψεις και αναπαραστάσεις έντονης επιθετικότητας και βίας.
Ψυχαναγκασμοί
Πρόκειται για επαναλαμβανόμενες πράξεις, είτε σε μορφή εμφανών συμπεριφορών, είτε νοερών εσωτερικών πράξεων, που το άτομο πράττει σε μορφή τελετουργίας με σκοπό να κατευνάσει το άγχος του προσωρινά. Μπορεί να είναι απάντηση σε κάποιες ιδεοληψίες για να μειώσουν τον φόβο ή το άγχος που αυτές προκαλούν. Μπορεί όμως, να υπάρχουν και ανεξάρτητα από τις ιδεοληψίες με στόχο την αποτροπή ή την «ακύρωση» ενός συμβάντος.
Κάποια παραδείγματα ψυχαναγκασμών είναι το πλύσιμο των χεριών, το τσεκάρισμα και ο έλεγχος, η υπερβολική καθαριότητα και τακτοποίηση, ή συμμετρία των αντικειμένων, η προσευχή, η νοερή επανάληψη λέξεων, φράσεων και το νοερό μέτρημα.
Η Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή θεωρείται πλέον, ότι έχει νευρολογική και γενετική βάση. Οι τρέχουσες έρευνες επικεντρώνονται στις λειτουργίες του εγκεφάλου και την επίδραση των προσωπικών γεγονότων και περιστατικών. Συνήθως, η διαταραχή πρωτοεμφανίζεται στα χρόνια της εφηβείας και εξελίσσεται μέσα στα επόμενα χρόνια.
Συνήθως, τα άτομα που υποφέρουν από την Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή είναι συνεσταλμένα, με μεγάλη αίσθηση υπευθυνότητας και αισθάνονται ντροπή, αποκρύπτοντας τα συμπτώματα τους. Αυτός είναι ένας πιθανός λόγος που δεν αναζητούν την κατάλληλη βοήθεια και θεραπεία και δεν βρίσκουν την υποστήριξη από τα άτομα τους περιβάλλοντος τους.
Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία όμως, θα βοηθήσει τους πάσχοντες να διαχειριστούν και να αντιμετωπίσουν κατάλληλα τα συμπτώματα που τους προκαλούν έντονη δυσφορία και ταλαιπωρία και να μειώσουν τον αντίκτυπο της διαταραχής σε όλους τους τομείς της ζωής τους. Η Γνωστική – Συμπεριφορική θεραπεία σε συνδυασμό ορισμένες φορές με φαρμακευτική αγωγή θεωρείται αποτελεσματική για την Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.